Leidse Biologen 1963

Koos den Hartog

 

Belangstelling voor biologie:

Vader had belangstelling voor de natuur (Verkade-albums). Oudste broer Kees nam Koos, toen hij nog heel klein was, al in een karretje mee als hij ging planten zoeken en vogels kijken.
Later ging Koos zelf lopend mee naar de duinen, het Balgzand of de Helderse zeedijk. Op die dijk vond Koos zijn eerste zeeanemonen, niet wetende dat de beschrijving van die diergroep zijn levenswerk zou worden.

Studie:

Studie (1963-1970), keuzevakken: de invloed van temperatuur en saliniteit op de groei van zeeanemonen, bij het NIOZ dat toen nog in Den Helder zat, plantensystematiek op het Herbarium, en misschien nog een onderwerp, dat ik mij niet kan herinneren.

Werkzaamheden:

1971-1973 WOTRO-beurs voor onderzoek aan zeeanemonen op Curaço. Vertraging en problemen met de apparatuur waarin de anemonen gekweekt zouden worden leidden uiteindelijk tot een aanpassing van het onderzoek naar inventariserend systematisch onderzoek van zeeanemonen. Heel veel verzameld.
1973-1975 Een deel van deze periode liep de WOTRO-beurs nog. Toen volgde een werkeloze periode waarin echter zicht was op een baan. Of liever gezegd op DE baan. Er zou een vacature ontstaan voor een conservator Coelenteraten op het Rijks Museum van Natuurlijke Historie. Dat was afwachten in spanning, maar de kogel ging door de kerk, en Koos kreeg de baan die hem op het lijf was geschreven.
1975-2000 Conservator RMNH, later Naturalis.

Tussen 1976 en 1999 heeft Koos talloze expedities gemaakt, veelal zee-expedities op marineschepen (van de witte vloot), maar omdat veel zeeanemonen in het litoraal leven kon hij ook vanaf land veel vindplaatsen bereiken. Stenen keren, ebpoelen bemonsteren en snorkelen. Helaas mocht hij niet duiken omdat hij twee geperforeerde trommelvliezen had.
Een groot deel van de expedities (7) betrof het CANCAP-project: het gebied van de Atlantische Oceaan tussen de Azoren en de Canarische en Kaapverdische eilanden, met uitschieters als Mauritanië en zelfs Sint Helena. Daar ging hij met de boot vanuit Zuid-Engeland naartoe. Veertien dagen varen heen en veertien dagen varen terug.
Een ander belangrijk expeditiegebied was Indonesië. Een van de hoogtepunten was de Rumphius-expeditie naar Ambon (1990).
Bij Naturalis staan ontelbaar veel potten met het materiaal dat op al die expedities is verzameld, veel meer dan ooit in a lifetime verwerkt kan worden.

Koos schreef zijn eerste publicatie al in 1958. Volgens Google Scholar staan er 66 publicaties op zijn naam. Daaronder ook een aantal over vogels (observaties op diverse CAN-CAP-eilanden) en enkele over schildpadden.
Er verschijnen nog steeds publicaties waarin hij als co-auteur wordt genoemd.

Koos heeft zeker twaalf jaar een groot deel van het redactiewerk gedaan voor de tijdschriften (Zool. Mededelingen en Zool. Verhandelingen) van het museum. Af en toe zuchtend en sputterend, omdat het hem afhield van zijn eigen publicaties.

Persoonlijke informatie:

Koos was een echte veldbioloog: zee, sloot, planten, vogels, alles even interessant. Nadat zijn oudste broer voor de studie biologie had gekozen, wilde Koos graag dezelfde kant op. Hij moest wel eerst in militaire dienst vanwege zitten blijven op de middelbare school.

Tijdens zijn assistentschap plantensystematiek in 1967 hebben Koos en ik elkaar leren kennen. We trouwden in 1970 en in dat jaar werd ook onze oudste zoon Mark geboren. In die tijd waren er al gesprekken over een mogelijk vertrek naar Curaçao.
Koos vertrok in april 1971 en ik volgde met Mark in juni omdat ik eerst nog de laatste tentamens moest doen voor mijn kandidaats. Vanuit Curaço hebben we mooie reizen gemaakt naar Venezuela, Colombia en tenslotte naar Peru, Bolivia, Paraguay en Brazilië. In Paraguay logeerden we bij Jan Jonkman.

In 1974 werd onze jongste zoon Tom geboren. Mark heeft een geluidsstudio en Tom heeft zich tijdens zijn studie industrieel product ontwerpen gespecialiseerd in verpakkingen. Mark is enthousiast duiker geworden (wel liefst in tropische wateren) en Tom vindt meer dan gemiddeld dieren in kommervolle omstandigheden die verzorging behoeven. Bij Koos zat vroeger thuis ook nog wel eens een zielige eend in het bad. Vanaf kort na onze eerste kennismaking was er altijd wel enige levende have in of bij huis: hamsters (toen we nog op kamers woonden), poezen, apen, papegaaien, kwartels, zee- en zoetwateraquaria, woestijnratten, konijnen en fretten.

Koos was een enthousiaste fotograaf, iets wat Mark ook van hem heeft overgenomen. Maar bovenal was Koos een verzamelaar, niet alleen beroepsmatig. Alle boekenmarkten werden bezocht, de jaarlijkse en de wekelijkse. Daarnaast struinde hij graag op rommelmarkten, in Nederland, maar ook tijdens zijn vele buitenlandse reizen. Ons huis werd steeds voller.

Samen waren we verknocht aan de bergen waar we heel wat hoogteverschillen hebben overwonnen.

Inmiddels is Tom sinds januari 2010 vader van een dochter Manou Koosje.

Ruth den Hartog, Leiden 2013